Print deze pagina

Verward door te veel prikkels

Bij mensen met dementie is de prikkelverwerking in het brein verstoord. Een complex gesprek of een overvloed aan indrukken – zoals beelden, geuren, geluiden ­– leidt soms tot verwarring. Wat kun je doen als mantelzorger?

In een gezond brein worden zintuiglijke waarnemingen gefilterd, zodat we de aandacht kunnen richten op datgene wat op dát moment belangrijk is. Bijvoorbeeld een geur, een geluid, een beeld. Dankzij dit filter kunnen we ook in stapjes denken, zodat we complexe handelingen kunnen uitvoeren. Bij mensen met dementie werkt het filter niet meer optimaal. Alle prikkels komen binnen en een dubbeltaak wordt moeilijk uitvoerbaar. Mensen raken overbelast en functioneren daardoor minder goed.

Overprikkeld en verward

Nienke Hulspas is ergotherapeut bij Magentazorg. Ze schetst wat de gevolgen zijn in de praktijk. ‘Meneer Jansen wil een vers pak koffie openen. Hij trekt de besteklade open voor een schaar. Maar hij raakt al gauw overprikkeld van alle vorken, messen en pollepels. Hij herkent de schaar niet meer. Of hij vindt de schaar wél, maar heeft geen idee meer hoe hij deze moet gebruiken. Een ander voorbeeld is visite; iedereen praat en eet taart. Voor meneer Jansen zijn dat veel taken tegelijk. Hij wil taart eten en meedoen aan het gesprek, maar het lukt niet. Hij raakt overprikkeld en verward.’

Kleine stapjes

Mantelzorgers kunnen helpen voorkomen dat hun geliefde overprikkeld raakt. Nienke Hulspas: ‘Kijk en luister goed: wat vindt hij of zij fijn om te doen? Als hij houdt van tuinieren, laat hem dat dan in kleine stapjes doen. Eerst schoffelen, daarna harken. Bak een appeltaart als je weet dat hij of zij tot rust komt van de geur. Of zet bekende muziek op.’ Ook adviseert ze om niet te veel activiteiten op een dag te plannen. ‘Als iemand om vier uur thuiskomt van dagbesteding, is hij moe van alle indrukken. Het is dan niet raadzaam om een volgende afspraak te plannen.’ 

Instructies voor de thuiszorg

Ook is het volgens Hulspas belangrijk de thuiszorg goed te instrueren. ‘Soms komen zij ’s ochtends vrolijk binnen terwijl de cliënt nog slaapt. Ze roepen monter: “Goedemorgen”, en trekken met een zwaai de gordijnen open. “Kijkt u eens hoe lekker het zonnetje schijnt.” Zo wordt dat dan gebracht. Goedbedoeld. Opgewekt en enthousiast. Maar als iemand niet houdt van zo’n bak licht en harde geluiden bij het ontwaken, dan staat hij al 2-0 achter nog vóórdat de dag begint.’

Onderprikkeling

Hulspas waarschuwt tegelijkertijd voor onderprikkeling. ‘Als iemand overdag voortdurend in slaap valt, raakt het dag/nachtritme verstoord. De geliefde met dementie gaat ’s nachts spoken door het huis. Bouw daarom overdag rustmomenten in. En zorg dat iemand tussen deze rustmomenten actief is.’ De ergotherapeut komt regelmatig bij mensen thuis voor advies. Soms staat dan de televisie aan. ‘Mantelzorgers zeggen: “Dat zijn ook prikkels.” Maar kan degene met dementie het programma nog wel volgen? Zo niet, dan heeft het weinig zin en kan het bovendien frustratie opleveren.’

Rust, reinheid en regelmaat

Nienke Hulspas adviseert mantelzorgers om bij vragen tijdig aan de bel te trekken bij de casemanager, huisarts, thuiszorg of ergotherapeut. ‘Eenvoudige tips kunnen zoveel rust geven’, zegt ze. ‘Ze helpen het dementieproces draaglijk te maken. Ook voor de mantelzorger.’ Ze benadrukt tot slot het belang van de drie R’s: Rust, Reinheid en Regelmaat. ‘Dat is voor kinderen belangrijk, maar óók voor mensen met dementie. Structuur en voorspelbaarheid komen de prikkelverwerking ten goede. Daar is iedereen bij gebaat.’